Atenção!


O atendimento às questões referentes ao Repositório Institucional será interrompido entre os dias 20 de dezembro de 2025 a 4 de janeiro de 2026.

Pedimos a sua compreensão e aproveitamos para desejar boas festas!

Logo do repositório

Niñas/os Nasa y matemáticas en una política de tejer el abrigo del cuerpo de la Madre Tierra (Wasakkwëwe’sx Isanxi Wejxa Uma Kiwe Kwekwe Atxh Tul Umn)

Carregando...
Imagem de Miniatura

Orientador

Miarka, Roger

Coorientador

Valero, Paola

Pós-graduação

Educação Matemática - IGCE

Curso de graduação

Título da Revista

ISSN da Revista

Título de Volume

Editor

Universidade Estadual Paulista (Unesp)

Tipo

Tese de doutorado

Direito de acesso

Acesso abertoAcesso Aberto

Resumo

Resumo (espanhol)

Este estudio se desplegó con el pueblo indígena Nasa ubicado en el territorio de Sek Sxab Kiwe, toribío-cauca, colombia, y tuvo como objetivo problematizar y especular sobre la relación entre niñas/os, matemáticas (escolares) y una política de tejer el abrigo del cuerpo de Uma Kiwe. En este sentido, fueron fundamentales las orientaciones culturales, espirituales y organizativas por parte del pueblo Nasa. Así mismo, afirmamos que este estudio transita entre una investigación cualitativa, a partir de la producción horizontal del conocimiento y una investigación postcualitativa y posthumana que potencia los entrelazamientos entre humanos y otros seres. Igual que fue orientado por una vivencia con el pueblo Nasa en tres periodos en los que se produjeron, colectivamente, diversos registros que incluyeron un diario de campo, audios de las clases y diálogos grabados, así como fotografías y videos tomados por la investigadora y niñas/os. En especial, las fotografías tomadas por niñas/os y las preguntas generadas a partir de estas se tornaron fundamentales para componer sobre las posibilidades y limitaciones de una educación matemática para cuidar y proteger la Tierra, para comprometerse con el Wëtwët Fxi’znxi (buen vivir). Además, esta investigación asumió un diálogo con autoras/es del pueblo Nasa conocedoras/es de su cosmovisión y de sus luchas, de modo relacional con los planteamientos de autoras/es de diversas tradiciones que tienen en común la preocupación por formas de vida que no se restringen a lo humano y que buscan aprender con la Tierra. Sobre las posibilidades de pensar la relación niñas/os, matemáticas (escolares) y una política de tejer el abrigo del cuerpo de Uma Kiwe afirmamos que antes de plantear posibilidades en el campo será reconocer los efectos que la enseñanza y el aprendizaje de las matemáticas ha tenido sobre niñas/os Nasa y que han favorecido una mentalidad y un actuar que destruye la Tierra. Al mismo tiempo, consideramos que es necesario que la educación matemática continúe pensando un aprender de lo común, aprender a pensar en y desde el lugar y aprender con y para la reciprocidad.

Resumo (idioma não especificado)

Naa piiyanxi wejxa Sek Sxhab Kiwe nasawe’sxtxka vxitnkähkuk, näa nxa üusnxinxu’ Wasakkwëwe'sx isanxi wejxa ja'daçxä üusuju nxa üsçx Uma Kiwe kwekwe atxh tul umn wala atxahnxi üsa. Nasa fxi’znxis ew thegçx mhïitenxu’ txä’wëyçxäa kiwethë’we’sx txi’ ksxa’wwe’sx neewe’wnxi’s wala pu’çxikuk. Napkaçxa txäwëyçxäa na’w paapëjxn u’jute ja’da jiyun u’the teeçx na’wçxäa ifxi’zya ya’ ewun uma kiwe ksxa’wwe’sxtxka. Naa piiyanxi wejxa nasawe’sxtxka fxi’zn u’jute tekhus puuywe’wçx kaasëhn u’khuk, na’wkutx ja’daçxä ëen isa ëen isa txäjxçxäap kasëhn u’khutx, piiyn üste pthüunxis äphutha’w txi’ puuywe’wnxi’s äphutha’w. Txä’wëyçxäa kaapnasa’nxi’s txi’ pnaasa’nxi’s vxa’kuk luuçxwe’sx paapejx u’juçxp. Luuçx we’sxtx pnaasa’nxis txi’ paapenxi’s wejx äate pu’çxkuk na’wnxuçx isanxi wejxa piiyçx Uma Kiwe nwe’wn wëtwët fxi’zya ya’ ewn. Naa paapenxi wejxa nasawe’sx fxi’znxi’s jiyunastxka vxitnkähtha’w, naa jxuka puuyja’daçx nasakwëna’w Uma Kiwenxak piiyn fxi’zya. Na’w nxa üusçx wasakkwëwë’sxtxka Uma Kiwe Kwekwe’s umya jxteeyuwa’ya ewun, na’w luuçxwe’sxtx piiyanxi wejxa’s puuyjiyun u’jwetxin. Txä’wëyçxäa isanxi piiy wejxa phwee içxäa atxahn ji’phudkha’w, mteepa, maa ëesupa napa piiyyaçxäa üsa ja’daçxäa piiyn fxi’zya.

Resumo (português)

Esta pesquisa foi realizada com o povo indígena Nasa localizado em toribío, cauca-colômbia, e tem como objetivo problematizar e especular as possibilidades que as crianças (entre quatro e cinco anos) tem junto à matemática em uma política de abrigar o tecido do corpo de Uma Kiwe (Mãe Terra). Nesse sentido, as orientações culturais, espirituais e organizacionais do povo Nasa foram fundamentais. Da mesma forma, afirmamos que este estudo transita entre a pesquisa qualitativa, baseada na produção horizontal de conhecimento, e uma pesquisa pós-qualitativa e pós-humana que valoriza o entrelaçamento entre humanos e outros seres. Igual que foi orientado por uma vivência com o povo Nasa em três períodos, nos quais vários registros foram produzidos, coletivamente, incluindo um diário de campo, gravações de áudio de aulas e diálogos gravados, além de fotografias e vídeos feitos pelo pesquisador e pelas crianças. Em especial, as fotografias tiradas pelas crianças e as perguntas geradas a partir delas se tornaram fundamentais para a composição sobre as possibilidades e limitações de uma educação matemática para cuidar e proteger a Terra, para se comprometer com o Wëtwët Fxi'znxi (bom viver). Além disso, esta pesquisa pressupôs um diálogo com autoras/es do povo Nasa que conhecem sua cosmovisão e suas lutas, de forma relacional com as abordagens de autores de diversas tradições que têm em comum a preocupação com formas de vida que não se restringem à humana e que buscam aprender com a Terra. Sobre as possibilidades de pensar a relação entre as crianças, a matemática (escolar) e uma política de tecer o abrigo do corpo de Uma Kiwe, afirmamos que, antes de colocar possibilidades no campo, é necessário reconhecer os efeitos que o ensino e a aprendizagem da matemática têm tido sobre as crianças Nasa e que têm favorecido uma mentalidade e uma ação que destrói a Terra. Ao mesmo tempo, acreditamos que é necessário que a educação matemática continue a pensar um aprender com o comum, a aprender a pensar em e a partir do lugar e a aprender com e para a reciprocidade.

Resumo (inglês)

This study was unfolded with the Nasa indigenous people that is located in the Sek Sxab Kiwe territory in toribío, cauca, colombia. The aim was to problematize and to speculate about the relation between children, school mathematics, and a politics of weaving the coat of Uma Kiwe. In this sense, the cultural, spiritual and organizational orientations of the Nasa people were fundamental. Likewise, we state this study goes through qualitative research out of the horizontal production of knowledge and post-qualitative and post-humanist research which recognize the potential within the entanglement among human and other beings. This study was led by a living (una vivencia) with the Nasa people during three periods of time, when several registers were collectively produced. These included fieldnotes diary, audio recordings of the lessons and of dialogues and photographs and videos taken by the researcher and the children. The photographs taken by children and the questions generated out of these photos were particularly fundamental to understand the possibilities and limitations of a mathematics education to care and protect the Earth and to be committed to the Wëtwët Fxi’znxi (buen vivir/good living). Moreover, this research assumed a relational dialogue with authors of the Nasa people who are connoisseurs of their cosmovision and their struggles and authors’ proposals from several traditions that have in common concerns about ways of living that are not limited to the human and that strives to learn with the earth. In relation to the possibilities of thinking the relation of the children and a politics of weaving the coat of Uma Kiwe, we state that before proposing these possibilities within the field, it is essential to recognize the effects that the teaching and learning of mathematics have had in the Nasa children and how these effects have favoured a mindset and actions that destroy the Earth. At the same time, we consider that is necessary for mathematics education to continues thinking about a learning from the commons, a learning to think in and from the place, learning with and for the reciprocity.

Descrição

Palavras-chave

Madre Tierra, Aprender, Matemáticas (escolares), Primera infancia, Posthumanismo, Uma Kiwe, Piiywejxa, Isanxi Wejxa, Wasakwëwe’sx Puuyja’da Piiyanxi Wejxa, Posthumanismo, Mãe Terra, Aprender, Matemática (escolar), Primeira infância, Pós-humanismo, Mother Earth, Learning, School mathematics, Early childhood, Posthumanism

Idioma

Espanhol

Citação

Itens relacionados

Financiadores

Unidades

Departamentos

Cursos de graduação

Programas de pós-graduação